موسیقی

روانشناسی موسیقیرشته ای است که برخی آن را زیر شاخه روانشناسی و برخی آن را زیر شاخه موسیقی شناسی می دانند. این بدان جهت است که برای مطالعه این رشته هم نیاز به دانش روانشناسی هم احتیاج به علم موسیقی شناسی است. موضوع روانشناسی موسیقی کاوش در زمینه رفتار موسیقایی انسان است. موضوع ادراک موسیقی از سوی انسان و چگونگی مواجهه با آن مهم ترین مسئله پیش رو در روانشناسی موسیقی است. حوزه های مطالعاتی روانشناسی موسیقی بسیار گسترده تر از سایر حوزه ها است. علت این امر این است که پیچیدگی های شخصیتی و رفتاری انسان بسیار وسیع است.

1) درک و دریافت

همانگونه که در بالا اشاره شد، موضوع دریافت موسیقی از سوی انسان و ادراک آن اصلی ترین مسئله پیش روی متخصصان روانشناسی موسیقیاست. حوزه مطالعات درک و دریافت، یکی از شاخه های مطالعاتی قدیمی موسیقی است. اینکه در متون قدیمی ما آمده است که افراد سیه چرده چه موسیقی ای را بهتر درک می کنند یا صبحدم چه موسیقی ای را پخش کنیم (اوقات تغنی) یا اخوان الصفا در رساله خود که در شهر بصره نوشته اند آورده اند که برای فیصله دادن به دعوای دو نفر چه موسیقی پخش کنیم، نمونه هایی از این مبحث در رسالات کهن ما است. گفتنی است در آن زمان که بصره مرکز علمی بین النهرین بود پنجاه رساله نوشته شد که یکی از آنها بیشتر به بحث روانشناسی موسیقی می پردازد.

ویژگی های مربوط به چگونگی ادراک موسیقی در سنین مختلف با پیشینه های فرهنگی متفاوت و گونه های مختلف موسیقی موضوعاتی است که علاقه مندان به حوزه درک و دریافت موسیقی را به خود جلب کرده است. علاوه بر این چگونگی ادراک هر یک از عوامل متشکله موسیقی مانند فواصل اصوات، ریتم، رنگ صوتی و… نیز جداگانه مطالعه می شود که در زیر توضیحاتی در مورد آنها ارائه می شود.

الف) فواصل اصوات

در حوزه درک و دریافت فواصل اصوات تحقیقات متعددی صورت پذیرفته است. چگونگی ادراک فواصل به عوامل متعددی وابسته است که مهم ترین آنها عبارتند از پیشینه شنیداری شنونده و چگونگی و محل وقوع فاصله موسیقایی در متن ملودی. تلقی شنونده از فواصل در تحقیقات معاصر مورد مطالعه گسترده ای قرار گرفته است که در زیر به مهم ترین آنها اشاره می کنیم:

• فواصل ملودیک در حوزه های صوتی بالا فراخ تر از آنچه هست به نظر می رسد.
• در حوزه صوتی میانه و بم، فواصل ملودیک در وضعیت پایین رونده فراخ تر از همان فاصله در وضعیت بالا رونده احساس می شود.
• در حوزه صوتی بالا، فواصل ملودیک در وضعیت بالا رونده فراخ تر از همان فاصله در وضعیت پایین رونده احساس می شود.
• اگر نت بالایی در یک فاصله ملودیک رنگ صوتی شفاف تر و درخشان تری از نت بم داشته باشد، فاصله به شکل قابل توجهی فراخ تر از وضعیت معمول به نظر می رسد.
• ملودی هایی که گستره صوتی آنها در حوزه صوتی بم واقع می شود، صدایی تیره تر، سنگین تر و رمزآلودتر از ملودی هایی حاصل می کنند که در حوزه صوتی متوسط ساخته می شوند.
• در مقابل، ملودی هایی که گستره صوتی آنها در حوزه صوتی زیر واقع می شود، ایجاد صدای درخشان، شفاف و تیزتری می کنند.
• علاوه بر این، برخی اعتقاد دارند ملودی هایی که در گام های دیزدار ساخته می شوند درخشان تر از ملودی هایی اند که در گام های بمل دار ساخته می شوند. اما این گروه از افراد دلیل محکمی برای اعتقاد خود ندارند.
• در مطالعه دیگری (Thompson Grahamble & Russo 2005) ثابت شد که تغییرات چهره نوازنده نیز در تلقی فاصله برای شنونده موثر است. بدین شکل که هرچه نوازنده تاکیدات بیشتر با اندام و چهره خود بر حرکت های ملودیک داشته باشد، فاصله برای شنونده فراخ تر به نظر می رسد.

اگر به روانشناسی موسیقیعلاقه مند هستید به سایت ما مراجعه کنید.